2  Productiebeeld Antigone In Amazonie C Armin Smailovic Persfotos 1

Kay Sara: Aan deze waanzin moet een einde komen

| 15 May 2020
Actrice en activiste Kay Sara speelt de hoofdrol in Milo Raus 'Antigone in Amazonië'. Ze zou de eerste 'Indigenous' persoon geweest zijn die een toespraak zou geven op het podium van het Burgtheater om de Wiener Festwochen te openen. Het festival werd geannuleerd, maar haar speech werd wél uitgezonden. 'Aan deze waanzin moet een einde komen'.

"Deze toespraak begint met veel conjunctieven. Ik had vandaag op het podium van het Burgtheater moeten staan om de Wiener Festwochen te openen. Ik zou de eerste Indigenous vrouw zijn geweest die een toespraak houdt in dat theater, naar verluidt het grootste en rijkste theater ter wereld. Ik zou zijn begonnen met een citaat uit een Europese klassieker, Sophocles’ toneelstuk Antigone:

“Vele dingen zijn monsterlijk, maar niets is monsterlijker dan de mens.”
Sophocles

Ik zou rechtstreeks uit het Amazonegebied naar u zijn gekomen, uit de repetities voor een nieuwe Europees-Braziliaanse enscenering van het toneelstuk Antigone. Ik zou de rol hebben gespeeld van Antigone, die in opstand komt tegen de heerser Kreon, die niet wil toestaan dat zijn broer wordt begraven omdat hij als een vijand van de staat wordt beschouwd. Het koor zou hebben bestaan uit overlevenden van een bloedbad van landlozen veroorzaakt door de Braziliaanse regering. We zouden deze nieuwe Antigone hebben uitgevoerd op een bezette weg die de Amazone doorkruist – die bossen die voortdurend in brand staan. Het zou geen toneelstuk zijn geweest, maar een actie. Geen daad van kunst, maar een daad van verzet: tegen de staatsmacht die de Amazone vernietigt.

 Maar niets van dit alles is gebeurd. De weg die het Amazonewoud doorsnijdt, was niet afgesloten of bezet en ik speelde niet de rol van Antigone. We zijn weer allemaal verspreid over de wereld, en we zien onszelf alleen nog maar op een scherm – zoals nu.

 Mijn Europese vrienden vroegen me hoe het met me gaat. Ik stel het goed. Ik ben in het Amazonegebied, in het noorden van Brazilië, aan de oevers van de Oiapoque-rivier. De natuur omringt me, ze beschermt me en voedt ons. Ik leef op het ritme van de vogels die zingen en van de regen, en ik heb een oud ritueel uitgevoerd voor mijn bescherming. Voor het eerst in meer dan 500 jaar zijn Europa en Amerika weer van elkaar gescheiden.

Ik ben Tariana en Tukana, een vrouw, een actrice, artiest, activist. Ik spreek u toe in al die hoedanigheden.

Ik behoor tot de derde clan van het Tarische volk, de Clan van de Donder. Ik ben een dochter in de bloedlijn van de Dondergod, de dochter van een koning, zoals Antigone. Een mythe zegt dat wij, Tarianen, stenen mensen waren. Maar in de moderne tijd namen we een menselijk lichaam aan, zodat we konden communiceren met de mensen die naar ons toe kwamen. Mijn moeder, van het Tukana-volk, gaf me de naam ‘Kay Sara’. Dat betekent: “zij die voor anderen zorgt”. Aan mijn vaders kant ben ik van het Tarische volk. Maar ik spreek u toe in Tukano, in mijn moedertaal. Ik ben een mengeling van vele dingen, zoals iedereen: ik ben Tariana en Tukana, een vrouw, een actrice, artiest, activist. Ik spreek u toe in al die hoedanigheden.

Wij, de Inheemsen, worden vaak ‘indianen’ genoemd. Maar ik sta erop dat we Indigenous worden genoemd, omdat indianen een beledigend en pejoratief woord is dat ons door de indringers werd opgedrongen, om te zeggen dat we inferieur zijn. We moeten die realiteit veranderen. Ik werd een actrice zodat ik over ons kon praten, over ons bestaan.

Ons verhaal is lang verteld met de woorden van niet-inheemsen. Nu is het tijd om ons eigen verhaal te vertellen. Ons ongeluk begon toen de Spanjaarden en Portugezen naar ons land kwamen. Eerst kwamen de soldaten, toen de priesters.

Samen met de Europeanen kwamen de ziekten. Miljoenen mensen zijn gestorven. Miljoenen anderen stierven door toedoen van soldaten en geestelijken, maar deze gebeurtenis is vergeten en wordt nergens opgeschreven. Ze vermoordden in naam van die ene God en die ene beschaving, in naam van de vooruitgang en de winst. Sommigen werkten voor hen. Ze werden tot slaaf gemaakt en vermoord.

Vandaag zijn er nog maar een paar van ons over. Ik ben een van de laatste van het Tariaanse volk van de derde clan. En een paar weken geleden kwam er nog een andere ziekte uit het buitenland. Het nieuwe coronavirus. U hebt misschien gehoord dat in Manaus, de hoofdstad van de staat Amazonas, de ziekte op een extreme manier aan het woeden is. Er is geen tijd voor echte begrafenissen. Mensen worden begraven in massagraven die door tractoren met aarde zijn bedekt. Er zijn ook lichamen in de straten die niet begraven zijn, zoals de broer van Antigone.

De witten maken nu gebruik van de chaos om nog dieper in de bossen door te dringen.

De bossen worden verbrand. De ontbossing is toegenomen. Wie doet dat? Wie in de handen van de houthakkers valt, wordt vermoord. En wat heeft president Bolsonaro gedaan? Wat hij altijd gedaan heeft: handen schudden met zijn aanhangers en de spot drijven met de doden. Sinds het virus is opgedoken, heeft hij zijn team opgedragen om de inheemse bevolking te negeren. Het is zoveel als een oproep om ons te doden. Bolsonaro wil zo de genocide op de inheemse bevolking realiseren die al meer dan 500 jaar aan de gang is.

Ik weet dat u gewend bent aan dit soort berichten. Telkens als het te laat is, komen de zieners. Als Cassandra of Teiresias in de Griekse tragedies opduiken, weet u dat de ramp al heeft plaatsgevonden. U houdt van onze liedjes, maar u vindt het niet leuk waar we over praten. En als u naar ons luistert, begrijpt u ons niet.

Het probleem is niet dat u niet weet dat onze bossen branden en onze mensen sterven. Het probleem is dat u aan deze feiten gewend bent geraakt. Maar wij niet.

Dus ik zal jullie vertellen wat jullie allemaal al weten: een paar jaar geleden zijn de zijrivieren van de Amazone voor het eerst opgedroogd sinds we weten van hun bestaan. Als we nu niet handelen, zal het ecosysteem van de Amazone over tien jaar ineenstorten. Het hart van onze planeet zal stoppen met kloppen. Dat is wat onze wetenschappers zeggen, en dat is wat jullie wetenschappers ook zeggen, en misschien is dat het enige waar ze het over eens zijn. We zullen verdwijnen als we niet handelen. We kunnen niet zo egoïstisch zijn om de toekomstige generatie het mooiste wat we hebben te ontzeggen: de Natuur, en alles wat het bevrijdt voor ons voortbestaan.

 We hebben de afgelopen weken veel flyers gekregen die ondertekend zijn door beroemdheden. Jullie willen minder vliegen met het vliegtuig, minder stelen, minder doden. Maar hoe kun je geloven dat er na 500 jaar kolonisatie, na duizenden jaren van onderwerping van de wereld, een gedachte tot u kan komen die niet meer verwoesting zal brengen? Als u naar uzelf luistert, zult u alleen uw schuldige geweten vinden. En als jullie de wereld rondreizen, vinden jullie alleen het vuil waarmee jullie ons hebt besmet. Er is geen weg terug. Maar we mogen niet opgeven. En we kunnen het ons niet meer laten vernietigen. Ik ben niet bang voor mezelf, ik ben bang voor onze nakomelingen.

Het is tijd om te luisteren. Er is geen winst in deze wereld, er is alleen leven.

Het is nu dus tijd om te zwijgen. Het is tijd om te luisteren. U heeft ons, de gevangenen van uw wereld, nodig om uzelf te begrijpen. Omdat het zo eenvoudig is: er is geen winst in deze wereld, er is alleen leven. En daarom is het goed dat ik niet op het podium van het Burgtheater sta. Dat ik niet met u praat als actrice, want het gaat niet meer om kunst, het gaat niet meer om theater. Onze tragedie gebeurt hier en nu, in de wereld, voor onze ogen.

En misschien is dat wat me het meest verontrust als ik Kreon hoor spreken: hij weet dat hij het mis heeft. Hij weet dat wat hij doet verkeerd is. Dat het in alle opzichten verkeerd is. Dat het zijn val zal brengen, de val van zijn familie, de Apocalyps. En toch doet hij het. Kreon bekritiseert zichzelf; hij haat zichzelf, maar hij doet nog steeds wat hij haat.

We zullen ons samen verzetten; we zullen menselijk zijn. Ieder op zijn eigen manier en plaats

Aan deze waanzin moet een einde komen. Stop met zoals Kreon te zijn. Laten we net als Antigone zijn. Want als de illegaliteit wet wordt, wordt het verzet een plicht. We zullen ons samen verzetten; we zullen menselijk zijn. Ieder op zijn eigen manier en plaats, verenigd door onze verschillen en onze liefde voor het leven die ons allen verenigt."

Speech naar aanleiding van de opening van de Wiener Festwochen op 16 mei 2020
Door Kay Sara, genoteerd door Milo Rau