Nachtkritik: Why Theatre? (Falk Schreiber) (DE)

16 november 2020. "Waarom het theater?" Het is een gevaarlijke vraag, vooral in tijden van crisis. Omdat de mogelijkheid bestaat dat deze vraag niet naar tevredenheid kan worden beantwoord, en dan niet alleen rechtse en neoliberalen de vraag snel uitbreiden tot een "Hebben we eigenlijk geen andere problemen? Waarom genderonderzoek, waarom openbaar vervoer, waarom kunstfinanciering? Hebben we geen andere problemen, hebben we dit zelfs nodig? Kan gaan.

Moet ik nog meer zeggen?

Het is moedig om deze vraag bij NTGent te stellen. Ondanks de Corona-pandemie (die in België veel destructiever woedt dan in de Bondsrepubliek Duitsland), ondanks het feit dat de cultuur is afgesloten, ondanks of juist vanwege de crisisgerelateerde verstoringen in het theaterlandschap. In de wetenschap dat theatermakers niet per se geschikt zijn om een antwoord te vinden. "Normaal gesproken wordt het antwoord gegeven door de theatermakers zelf," schrijven de redacteuren Kaatje De Geest, Carmen Hornbostel en Milo Rau in het voorwoord van het omvangrijke volume, "maar plotseling bevinden we ons in een situatie waarin onze praktijken van het zoeken naar antwoorden door elkaar zijn geschud": in de gedwongen sluiting van de theaters. Het alternatief is niet te vertrouwen op één enkel antwoord, maar op een caleidoscoop van antwoorden: de vraag "Waarom theater?" wordt met vele stemmen beantwoord, door meer dan 100 theatermakers*, waartussen, naar men hoopt, duidelijk wordt waarom theater vandaag de dag een relevante kunstvorm kan zijn.

Cover WhyTheatre 280De polyfonie is zowel een pluspunt als een probleem van het boek. Want waar veel stemmen samenkomen, hoort men natuurlijk ook redundanties, niet-onderwerpgebondenheid, onzin. Aan de ene kant. Aan de andere kant hoor je ook een multi-fonie die meer is dan de som der delen. Als Isabelle Huppert bijvoorbeeld gewoon een scènefoto van "Phèdre(s)" uit de Parijse Odeon inbrengt en deze met een laconiek "Need I Say More?" benoemt, dan laat dit in de eerste plaats zien hoe weinig verlangen Huppert had naar haar deelname aan het boekproject. Maar tegelijkertijd opent de gestelde vraag eigenlijk een niveau dat nuttig is voor het onderwerp: "Need I Say More", ja, een beetje meer zou eigenlijk leuk zijn, maar tegelijkertijd wordt ook duidelijk dat "Why Theatre?" misschien alleen maar in hints, in tegenvragen en in beelden kan worden beantwoord. Dat deze beelden mogelijk iets anders zouden kunnen overbrengen dan de hier afgebeelde conventie van vrouwelijkheid en een nogal onambitieuze landschappelijke setting is een ander punt, maar: vanaf hier is het waarschijnlijk mogelijk om verder te denken.

Waarom wetenschap? Waarom schoonheid?

Veel vrouwelijke auteurs* denken verder door gebruik te maken van literaire vormen, vaak als gedichtenachtige teksten: In "Dinner Is Served" stelt de Moldavische auteur Nicoleta Esinencu met als gevolg dat elk tegenargument dat het theater politiek is, net als water of brood, wegveegt. In "Why Sea Stars" neemt de onlangs overleden curator Frie Leysen de titelgevende "waarom" vraag ad absurdum: "Why beauty? Waarom migratie? Waarom wetenschap? Waarom Donald Trump? En zelfs een theatermaker die zo weinig lyrisch is als Rimini Protokoll kameraad-in-wapens Stefan Kaegi transformeert het lijstkarakter van zijn tekst "Omdat" in een vorm die doet denken aan een gedicht. Andere kunstenaars* (Gob Squad, Anne Teresa De Keersmaeker) schrijven brieven, er zijn enkele grafische uitlopers (Sasha Waltz, Markus Öhrn), en het zegt waarschijnlijk iets over de staat van de geavanceerde esthetiek die werkelijk dramatische teksten bijna nooit verschijnen. Alleen "Second Exit After The Soul" van de Congolese kunstenaar Nganji Mutiri is een dialoog in engere zin, terwijl Dennis Seidel's "Why, Honey?" en "The Lion King" van het Australische Back To Back Theatre meer lijken op notulen van een gesprek dan op echte dramatische scènes.

Wie is wie van Postdrama en Botho Strauss

Het bladeren door "Waarom Theater?" krijgt zo het karakter van een overzicht. Wie op dit moment belangrijk is in de internationale wereld van post-drama staat in dit boek, Suzanne Kennedy, She Pop, Rabih Mroué, en en en. Maar pas op: bij Botho Strauss draagt minstens één auteur een tekst bij die weinig te maken heeft met post-drama. "Ghost Choirs" is niet het dextrorotatorische geroezemoes waarin Strauß de afgelopen 25 jaar verstrikt was geraakt in zijn proza-teksten, maar de gedenkwaardige evocatie van een begraven theatermagie, en ja, ook dat is een legitiem antwoord op de vraag van het boek. Alleen, de legitieme antwoorden zijn nu zo talrijk dat je hoofd tolt.

Maar het helpt niet: de minst productieve bijdragen zijn de analyses, de politieke eisen die aan de wetenschap worden gesteld...