Schamper: 'Je moet geen extra kaas strooien op lasagna: de… | NTGent

Schamper: 'Je moet geen extra kaas strooien op lasagna: de gelaagdheid gaat erdoor verloren' (Familie)

Familie, de film | 19 oktober 2020
De grote verdienste van 'Familie' is om daaraan te ontsnappen. Door nauwkeurige ingrepen zoals close-ups (dat irritant gesmos met kaarsen aan tafel!), vloeiende camerabewegingen en een enorme aandacht voor de belichting en de videofragmenten op de tv, ontspringt 'Familie' de dans van statische theaterverfilming.

Na theaterzalen moeten ook bioscopen zich klaarmaken voor de controversiële, volgens sommigen problematische, film 'Familie'. Milo Rau schiet met hardheid, en wat ervan overblijft is niet altijd even schoon. Maar de vertaalslag van podium naar film, die staat wel op zijn poten.

Plato zou gruwen: 'Familie' is een afdruk van een afdruk. Het gelijknamige theaterstuk, onder regie van Milo Rau, is vrij gebaseerd op een waargebeurd incident: de collectieve zelfdoding van een ogenschijnlijk doorsnee gezin in het grijze Calais.

Het verfilmen van theaterstukken kan resulteren in een vacuüm getrokken versie van toneel, ontdaan van de ademlucht van deze fundamenteel transitorische, lijfelijke, live kunstvorm. De grote verdienste van 'Familie' is om daaraan te ontsnappen. Door nauwkeurige ingrepen zoals close-ups (dat irritant gesmos met kaarsen aan tafel!), vloeiende camerabewegingen en een enorme aandacht voor de belichting en de videofragmenten op de tv, ontspringt 'Familie' de dans van statische theaterverfilming.

Desondanks worden de theatrale elementen niet verdoezeld: het decor is beladen maar beperkt in ruimte, bij het uitzoomen zie je een scène, en de film opent en sluit met dikke fluweelrode theatergordijnen. Die eerlijkheid valt best te appreciëren: de toeschouwer weet dat er een andere ruimtelijkheid zal verschijnen dan in klassieke films, maar dat je wel degelijk op bioscoopstoeltjes zit en niet in een schouwburg.

Je moet geen extra kaas strooien op lasagna: de gelaagdheid gaat erdoor verloren

Wat er achter die gordijnen en dus vóór de camera gebeurt, is echter stevige kost. Niet dat de scenografie of tekst indrukwekkend is, maar de thematiek is zo delicaat dat je bijna niet anders kunt dan geraakt worden. En net hierin ligt een zwakte: ook met meer subtiliteit in regie zou het stuk op zichzelf kunnen staan. De tekst balanceert daarentegen wel genoeg tussen onthullen en zwijgen. De stiltes zijn, zoals vaak, veelzeggend. Maar zoals de tekst delicaat is, zo zijn de laatste scènes brutaal. Je moet geen extra kaas strooien op lasagna: de gelaagdheid gaat erdoor verloren.

Over deze film valt veel te zeggen, over het toneelstuk is al veel gezegd. Er hangen nog veel deelvragen vast aan dé vraag, wat wel of niet getoond mag worden op toneel en film. Hoe gaan we als versneld gedigitaliseerde maatschappij om met beelden? En waar laat men die beelden stoppen? Wie heeft het recht om te zeggen dat dit wel of niet mag? En hoe – pardonnez le mot – makkelijk is het om met heftige emoties mensen te raken, maar daarnaast vette hardheid weinig mee over te brengen? Moffelt het shockeren een gebrek aan subtiliteit weg.

Alleen de mens kan fantaseren Voorbij de ­waanzin wacht de zachtheid Tot het aan de binnenkant blijft plakken Met gesloten ogen kan je zien wie je wil Alles zit nog vol met toekomst