Ersan Mondtag C Thomas Schroeder

Overroepen relnicht voor de een, visionair kunstenaar voor de ander: wie is Ersan Mondtag? - De Morgen 15-5-'19

| 16 mei 2019
De Duitse theaterwereld raakt maar niet over hem uitgepraat en u, beste lezer, binnenkort ook niet. Bij NTGent toont de Duitse theatermaker Ersan Mondtag zijn nieuwe creatie De living. “Het is zo gemakkelijk om voor wat controverse te zorgen.”

Bij NTGent toont de Duitse theatermaker Ersan Mondtag zijn nieuwe creatie De living. “Het is zo gemakkelijk om voor wat controverse te zorgen.”

“Meestal loopt het uit op een ramp wanneer anderen iets proberen te zeggen over mijn werk.” Ersan Mondtag slurpt peinzend van zijn koffie en voegt er dan aan toe: “Ze begrijpen er geen jota van.”

Dat is wel even slikken als je van plan bent iets zinnigs over de man te schrijven. Met het risico op de totale catastrofe wagen we toch een poging.

Wat alvast niet ontkend kan worden, is dat Mondtag een man is met een reputatie. Of beter gezegd: Mondtag is een man met vele reputaties. Overroepen relnicht voor de een, visionair kunstenaar voor de ander. Wie Ersan Mondtag zegt, voegt daar in dezelfde adem “enfant terrible van het Duitse theater” aan toe. Zelf heeft hij zo zijn twijfels bij die titel. “Ach ja, het is zo gemakkelijk om voor wat controverse te zorgen. Het is helemaal niet mijn bedoeling avant-garde of iets dergelijks te zijn. Ik hou er gewoon van de bestaande structuren open te breken en te werken in de vrijheid die zo ontstaat. En blijkbaar komen anderen graag kijken naar wat er dan gebeurt.”

Op ons maakt hij alvast een erg aimabele indruk. De ingetogen man die voor ons zit voelt zich verwant aan Beethoven. “Die begreep dat je als kunstenaar niet moet verdwijnen achter je werk. Je moet erover praten, het aan de man brengen.” Het verkopen, dus? “Natuurlijk, maar niet alleen dat. Je publieke verschijning maakt evengoed deel uit van je artistieke werk.”

Mondtag is pas tweeëndertig maar kan al buigen op een indrukwekkende carrière. Hij werkte samen met Duitse theaterklasbakken als Hans Castorf en Claus Peymann, richtte in 2012 het beruchte KAPITAEL ZWEI KOLEKTIF op en werd niet veel later door het Duitse podiummagazine Theater Heute uitgeroepen tot “jonge regisseur van het jaar 2016". Producties als Die VernichtungDas Internat en Salome (met Benny Claessens in een glansrol) brachten hem in de internationale schijnwerpers.

Waarom de man zo omstreden is? Zijn werk is niet meteen bedoeld voor de zachtzinnigen onder ons. Een voorliefde voor horror en science fiction bepaalt de toon. Mondtag toont de bekoring van het gruwelijke. Barok is een te lichte term om zijn esthetiek te vatten. In buitenissige, door hemzelf ontworpen decors plaatst hij strak gechoreografeerde acteurs, bont beschilderd, weggemoffeld in fatsuits of behangen met groteske geslachtsdelen.

763?appId=93a17a8fd81db0de025c8abd1cca1279&quality=0.8
 Beeld Birgit Hupfeld

In wezen gaat De Living hierover: is het mogelijk om uit het narratief van je leven te breken, kun je ontsnappen aan het lot dat voor je vast lijkt te liggen? Het gaat over het opeisen van de macht om de gebaande paden te verlaten en een alternatief te creëren.
Ersan Mondtag - regisseur De Living

DODE BLOEMEN

“Schoonheid en gruwel zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden”, klinkt het. “Een vrouw die op een stoel een sigaret zit te roken vlak voor ze zelfmoord pleegt. Daar zit schoonheid in.” Mondtag verklaart zichzelf met een eenvoudig voorbeeld. “Een bloem in een vaas is mooi, maar je mag niet vergeten dat die bloem aan het sterven is. Ze is afgesneden, haar sappen vloeien weg in het water. Ze is al bijna dood. Een bloem in een vaas zetten is een wrede daad. De meeste dingen die we mooi vinden, dragen wreedheid in zich mee. Het is dankzij de wreedheid dat schoonheid méér wordt dan decoratie. Dat is het verschil tussen een echte bloem en een van plastic. De echte bloem is dood. De andere heeft zelfs nooit geleefd.”

Zijn werk wil de vinger leggen op een van de grootste pijnpunten van onze moderne wereld: hoe het individu de connectie met de samenleving verliest. “Het theater is een van de laatste plekken waar mensen samenkomen om een gedeelde ervaring te beleven. Het is een van onze laatste collectieve rituelen. Ik hoor weleens zeggen dat het theater binnenkort zal worden vervangen door iets nieuws. Volgens mij is dat proces al in gang gezet. De digitale ruimte biedt zoveel verlokkingen dat de fysieke wereld haast overbodig lijkt. Maar ze biedt geenszins een waardig alternatief. Mensen vereenzamen. Finaal zit je in je uppie op een klein scherm de levens van anderen te bespieden. In mijn theater toon ik de mens die zijn banden met de ander verliest en ten prooi valt aan eenzaamheid.”

Dat sluit nauw aan bij de voorstelling die hij aan het maken is in NTGent. De Living toont het laatste uur in het leven van een jonge, zwarte vrouw. Én het spiegelbeeld daarvan. Hoe dat precies in zijn werk gaat moet u zelf gaan bekijken, maar laat ons alvast verklappen dat Mondtag er zijn hand niet voor omdraait de tijd in reverse te zetten en het verleden te herschrijven.

“In wezen gaat De Living hierover: is het mogelijk om uit het narratief van je leven te breken, kun je ontsnappen aan het lot dat voor je vast lijkt te liggen? Het gaat over het opeisen van de macht om de gebaande paden te verlaten en een alternatief te creëren. Ik wil de dwangbuis van het verleden openbreken.”

Het is een onderwerp dat hem dicht op de huid zit. Op zijn paspoort staat zijn echte, Turkse naam: Ersan Aygün. Als tiener vertaalde hij die letterlijk naar het Duits. Aygün betekent “dag van de maand”, dus dat werd Mondtag. “Ik wilde me niet laten reduceren tot mijn afkomst. Als Turkse kunstenaar wordt er van je verwacht dat je werk gaat over je migratieachtergrond. Daar wilde ik niet aan meedoen. Je naam veranderen is een simpel trucje, maar de vrijheid die je ermee wint is gigantisch.”

Van 15 tot 18 mei in NTGent, van 22 tot 25 mei op Kunstenfestivaldesarts, Brussel.

- Jan Dertaelen in De Morgen, 15-05-2019