NO YOGURT FOR THE DEAD - HISTOIRE(S) DU THÉÂTRE VI

Makers

Tiago Rodrigues & NTGent

Een brief van Tiago...

Toen mijn vader in het ziekenhuis lag, in de laatste weken van zijn leven, beseffend dat hij zou sterven, kreeg hij regelmatig bezoek van een vrouw die Teresa heette. Ze werkte als vrijwilligster in het ziekenhuis en nam de tijd om gewoon wat met de patiënten te komen praten en zo hun eenzaamheid te doorbreken. Wanneer ik op bezoek kwam, vertelde mijn vader me wel over haar, maar ik wist nooit echt veel over haar. Later ontdekte ik dat Teresa de actrice Teresa Faria was, die ik heel goed kende. Het was Teresa zelf die me dit vertelde toen we elkaar eens ontmoetten in het Nationaal Theater in Lissabon, en ze deelde met mij haar herinneringen aan de gesprekken die ze met mijn vader had tijdens zijn laatste weken in het ziekenhuis.

Een van de keren dat ik mijn vader in het ziekenhuis bezocht, vroeg hij me om een notitieboekje en een pen mee te brengen. Hij vertelde me dat hij een boek wilde schrijven over zijn ervaringen in het ziekenhuis. Hij had al een titel en die schreef hij meteen op de eerste bladzijde van het notitieboekje dat ik hem had gegeven: Geen yoghurt voor de doden. Hij had zijn hele leven een hekel aan yoghurt gehad, maar nu maakte het deel uit van zijn dagelijks dieet in het ziekenhuis en hij begon het lekker te vinden.

Nadat mijn vader was overleden, opende ik het notitieboekje om te lezen wat hij had geschreven, maar er stonden alleen wat lijntjes en stipjes in, wat krabbels, zoals de abstracte tekeningen van een kleuter. Ik ging ervan uit dat hij geprobeerd had om te schrijven, maar dat zijn hand te zwak was om daarin te slagen. Of misschien dacht hij dat hij aan het schrijven was, in een droomachtige toestand, maar er kwam niets zinvols meer uit.

Ik vertelde dit aan Teresa toen ik hoorde van hun ontmoeting. Teresa zei me dat hij het de hele tijd over dat boek had, waarin hij zijn ervaringen als terminale patiënt in het ziekenhuis wilde vermengen met herinneringen aan zijn leven, in het bijzonder met enkele verhalen over zijn werk als journalist. Teresa herinnerde zich enkele verhalen die mijn vader haar had verteld, verhalen die hij wilde opnemen in het boek waarvoor hij niet meer de krachten of helderheid van geest had om het te schrijven.

Daarop besloot ik Geen yoghurt voor de doden te schrijven en me het boek in te beelden dat mijn vader had willen schrijven. Ik zal dit echter doen in de vorm van een theatervoorstelling, waarbij ik Teresa Faria zal vragen om zichzelf te spelen in de rol van de vrijwilligster die luistert naar de verhalen van een man die op het punt staat te sterven en praat over het boek dat hij niet zal schrijven.

Een van de waargebeurde verhalen die mijn vader met Teresa deelde, ging over een andere actrice die ook Teresa heette. Het feit dat ze naamgenotes waren, wekte zijn herinnering. Het was in 1975 dat hij een van de eerste artikelen schreef voor een krant die mijn vader vrij bekend zou maken in de Portugese journalistiek. Het artikel bracht het verhaal van Teresa Torga, een obscure actrice en fadozangeres met geestelijke gezondheidsproblemen die zich uitkleedde en naakt rondliep, gedichten voordroeg en zong, in een van de drukste straten van Lissabon, tijdens een betoging. 

Toen deze gebeurtenis plaatsvond, begon een fotojournalist foto's van haar te maken, maar de mensen in de straat keerden zich tegen hem en begonnen de vrouw te bedekken om haar te beschermen tegen de op sensatie beluste journalist. Het artikel dat mijn vader schreef, probeerde een beeld te schetsen van wie Teresa Torga was, waarbij hij haar kortstondige glorie als musicalster in herinnering bracht, en probeerde António Capela aan te klagen, de op sensatie beluste fotograaf die misbruik probeerde te maken van de situatie en werd tegengehouden door de mensen op straat.

Dit artikel werd gepubliceerd in Diário de Lisboa, een intussen ter ziele gegane krant, en werd gelezen door een van de beroemdste muzikanten van Portugal, Zeca Afonso, die werd vervolgd tijdens de dictatuur en een van de belangrijkste protestzangers van het land was. Toen hij dit artikel las, componeerde hij het lied Teresa Torga, dat uitgroeide tot een feministische hymne in Portugal.

(lees meer na de video)

Natuurlijk kende ik dit verhaal van Teresa Torga heel goed en was ik niet verbaasd dat mijn vader het met Teresa Faria had gedeeld tijdens haar bezoeken aan het ziekenhuis. Ik herinner me dat mijn vader vaak zei dat het een geweldig uitgangspunt voor een roman zou zijn. Op een keer zei hij me zelfs dat ik moest overwegen om er een theatervoorstelling over te maken.

Geen yoghurt voor de doden zou gebaseerd kunnen worden op het verhaal van Teresa Torga zoals het wordt herinnerd in een ziekenhuisbed en wordt verteld aan een andere actrice die ook Teresa heet. Voor het eerst in mijn leven zou ik artistiek kunnen samenwerken met mijn vader door een voorstelling te bedenken over het boek dat hij niet meer kon schrijven. En Teresa Faria zou de hoofdrolspeelster kunnen worden van een musical, in de stijl van de shows waarin Teresa Torga speelde, samengesteld op basis van haar herinneringen aan de gesprekken met mijn vader.

Over de NTGent series 'Histoire(s) Du Théâtre'

Histoire(s) du Théâtre is een reeks nieuwe producties in opdracht van NTGent, het stadstheater van Gent. De titel verwijst naar de documentaires Histoire(s) du Cinéma van de Franse cineast Jean-Luc Godard, waarin hij het filmpubliek een overzicht gaf van de sleutelmomenten uit de geschiedenis van de Europese cinema. Geïnspireerd door zijn genereuze voorbeeld nodigt NTGent een regisseur uit om te reflecteren op theater als kunstvorm.

De reeks werd gelanceerd door Milo Rau, voormalig artistiek directeur van NTGent, met La Reprise - Histoire(s) du Théâtre I. Deze voorstelling werd voor het eerst opgevoerd op het KunstenfestivaldesArts in Brussel in mei 2018 en toerde sindsdien wereldwijd. De befaamde Congolese choreograaf Faustin Linyekula creëerde vervolgens Histoire(s) du Théâtre II, inclusief een re-enactment van een beroemde dansvoorstelling uit de jaren zeventig van het Congolese Nationale Ballet, met enkele van de originele performers. Derde in de rij was de Spaanse regisseuse Angélica Liddell. In Liebestod - Histoire(s) du Théâtre III stond Liddell zelf op het podium en verkende ze haar fundamentele ideeën over theater en tragedie. Liebestod ging in première op het Festival d'Avignon in juli 2021.

De Belgische kunstenaar Miet Warlop creëerde Histoire(s) du Théâtre IV. ONE SONG (foto) was een van de revelaties van het Festival d'Avignon in juli 2022 en toert sindsdien door Europa. De Britse theaterlegende Tim Etchells bracht How goes the World - Histoire(s) du Théâtre V in première in november 2023, aan de vooravond van de veertigste verjaardag van zijn legendarische collectief Forced Entertainment.

Biografie Tiago Rodrigues

De eerste ambitie van de Portugese acteur en regisseur Tiago Rodrigues was om te spelen met mensen die samen voorstellingen wilden bedenken. Zijn ontmoeting met het Belgische gezelschap tg Stan in 1997, toen hij nog maar 20 was, bevestigde definitief zijn gehechtheid aan de afwezigheid van hiërarchie in een creatieve groep. Hij ontwikkelt er zijn acteren, zijn dramatisch schrijven en zijn voorliefde voor het collectief. De vrijheid van optreden en beslissen die hij toen kreeg, zou voor altijd zijn toekomstige voorstellingen beïnvloeden.

Tiago Rodrigues bevond zich dus herhaaldelijk en vroeg in zijn carrière in een positie van aanstichter, en beetje bij beetje begon hij projecten te regisseren en te schrijven die hij "toevallig" tegenkwam. Daarnaast schreef hij ook scenario's, artikelen, gedichten, voorwoorden, opiniestukken, enz. In 2003 richtte hij samen met Magda Bizarro het gezelschap Mundo Perfeito op, waarmee hij vele voorstellingen creëerde zonder zich op een specifieke locatie te vestigen en waarmee hij te gast was bij vele nationale en internationale instellingen.

In Frankrijk speelde Rodrigues met name zijn Portugese versie van Shakespeare's Antony and Cleopatra op het Festival d'Avignon in 2015. By heart werd in 2014 gepresenteerd in het Théâtre de la Bastille, dat hem later uitnodigde om gedurende twee maanden in de lente van 2016 een 'bezetting' van het theater te leiden, waarin hij Bovary creëerde.

Als directeur van het Teatro Nacional Dona Maria II in Lissabon van 2015 tot 2021 bleef Tiago Rodrigues voorstellingen creëren met de beperkte middelen die hij zich als zijn eigen artistieke syntaxis had toegeëigend. Op grotere schaal werd hij bruggenbouwer tussen steden en landen, gastheer en pleitbezorger van een levend theater. In juli 2021 werd hij benoemd tot toekomstig directeur van het Festival d'Avignon, terwijl hij Tsjechovs The Cherry Orchard presenteerde in de Cour d'Honneur du Palais des Papes. Hij nam deze functie op in september 2022.