Doorheen de stad ruimte(s) voor een nieuw begin

TITANNICK

Wat kan een nieuw begin betekenen voor de wijk Nieuw Gent? Daar dachten de vaste vrijwilligers van vzw Titannick samen met de buurtbewoners over na aan de start van hun traject tijdens Fire, Walk with Me. De participanten wezen erop dat een nieuw begin niet altijd hoopvol is, maar soms ontstaat uit verlies, dwang of een gevoel van destructie. In een wijk die volop in transitie is door de grootschalige herinrichting van de sociale woonblokken, en waar bewoners geconfronteerd worden met uitdagingen zoals kansarmoede, racisme, discriminatie, psychische moeilijkheden en verslavingsproblematieken, werd duidelijk dat frustraties een belangrijke rol spelen. Titannick richtte zich in zijn traject daarom op de vraag hoe die gevoelens losgelaten kunnen worden, om zo ruimte te maken voor iets nieuws. De deelnemers kozen de rugzak als metafoor voor de gevoelens en lasten die ze meedragen. 

Een eerste stap werd gezet op 13 augustus tijdens Vuurland, een event van Titannick. Voor Vuurland is door kunstenaars Martine Decroos en Saar de Buysere  een papieren rugzak ontworpen. Bewoners konden die dragen terwijl ze samen een tent opbouwden: het Postkantoor der Zuchten, een plek waar mensen hun gevoelens konden achterlaten door te schrijven of tekenen als antwoord op de centrale vraag 'Wat brandt er in jou?'. Volwassenen schreven hun gedachten neer, kinderen uitten zich in tekeningen, en al deze bijdragen werden verzameld in de rugzak. 

Parallel daaraan organiseerde Titannick creatieve workshops die bewoners hielpen hun emoties op een artistieke manier los te laten: een beatbox-workshop met Serdi Faki Alici, action painting met Wallin, en een tekentafel voor kinderen. Na Vuurland begon de rugzak aan een reis door Nieuw Gent. In scholen, organisaties en op pleinen verzamelt hij persoonlijke bijdragen van bewoners. 

Op 20 september, tijdens het buurfeest in Nieuw Gent, wordt de rugzak tijdens een klein vuurritueel verbrand: een transitie-moment waarin de frustratie definitief plaatsmaakt voor een nieuwe begin. De assen van het vuur keren daarna terug naar de wijk, waar ze een nieuw begin voeden. 

In de nieuwe parkzone van Nieuw Gent, die de komende jaren wordt aangelegd, komt een boom of bloemenperk gevoed met de as. Zo blijft de kracht van dit traject aanwezig in de wijk en kunnen bewoners steeds opnieuw terugkeren naar die plek om hun eigen nieuw begin te vieren. 

BEELDATELIER NIEUW GENT

Ook in Nieuw Gent is een samenwerking opgestart met Tine Devooght van beeldatelier wijkschool Mozaïek. Binnen dit traject kregen leerlingen aan het begin van het academiejaar de kans stil te staan bij hun persoonlijk nieuw begin, en maakten ze kennis met de kracht van rituelen. 

Tijdens de lessen van Tine in september bereidden de leerlingen zich voor op  het grote vuurritueel Firestarter op 27 september. Ze creërden een eigen kunstwerk om te verbranden in het vuur. Parellel met en op dezelfde dag als het grote vuurritueel wordt voor de leerlingen een klein ritueel georganiseerd. De assen worden verzameld en bij NTGent bewaard. Op die manier doorlopen de jongeren, net als de andere deelnemers, de rituele fasen van separatie en transitie, waarna de fase van re-integratie kan starten. 

Die re-integratie krijgt vorm op zaterdag 25 oktober. Dan bezoeken de jongeren het decoratelier van NTGent. Daar leren ze van de medewerkers een nieuwe beeldende techniek, één die ze nooit eerder hebben verkend, in het hart van een theatergebouw. Met de assen van hun eerdere werkstukken maken ze nieuwe creaties. Op diezelfde dag verandert NTGent Minnemeers in een kleine tentoonstellingsruimte, waar de jongeren hun werk tonen aan familieleden en andere betrokkenen. Zo wordt hun traject zichtbaar en kan het gedeeld worden met hun gemeenschap. 

SAAMO GENT

Een betaalbare woning, werk op maat, gezonde voeding en middelen voor een sociaal leven zijn voor velen helemaal niet vanzelfsprekend. De ongelijkheid in onze samenleving maakt kwetsbaar en sluit uit. SAAMO Gent bouwt daarom aan een meer solidaire samenleving. Via buurtwerk en innovatieve projecten zoekt SAAMO naar concrete en duurzame oplossingen. Door de samenwerking met SAAMO Gent binnen Fire, Walk with Me wil NTGent de ongelijkheid in culturele participatie in de stad verkleinen.

De samenwerking tussen NTGent en SAAMO kreeg vorm in de Scandinaviëstraat, een straat die geïsoleerd ligt van de stad en waar een goed functionerende busverbinding ontbreekt. NTGent sloot zich aan bij de wekelijkse soepmomenten van SAAMO en bouwde er via kleine, betekenisvolle ontmoetingen, soms met soep, soms met wafels of pannenkoeken, een band op met de bewoners. 

Op 2 september bracht NTGent een papieren rugzak (ontworpen door Saar Debuysere en Martine Decroos) naar de straat, waar kinderen en families rond de tafel samen tekenden en schreven, met de start van het nieuwe schooljaar als inspiratie. Op 13 september speelde beatboxer Serdi Faki Alici in de Scandinaviëstraat, op vraag van de bewoners. Zijn persoonlijke levensverhaal en de rol van theater daarin inspireerden. Op 16 september bracht vuurcoach Bart Van Dijck zijn werk What the fire brings naar de Scandinvaiëstraat. Bewoners offerden objecten die voor hen een nieuw begin symboliseren. Het vuur gaf deze objecten een unieke vorm, die Bart ter plekke tekende en als geschenk meegaf. 

Op 27 september wandelen bewoners van de Scandinvaiëstraat mee naar de locatie van vuurritueel Firestarter. Voor hen een overgangsmoment waarin persoonlijke verhalen, collectieve hoop en nieuwe verbindingen samenkomen. Nadien begint de fase van re-integratie, waarin NTGent samen met SAAMO Gent en de bewoners van de Scandinaviëstraat blijft verderwerken aan duurzame relaties en nieuwe projecten in de straat. 

De Sleutel

De Sleutel biedt zorg op maat aan mensen die problemen ervaren als gevolg van het problematisch gebruik van drugs. Bij De Sleutel werken ze aan herstel en een weg naar genezing.  NTGent vroeg hen welke kunstvorm ze wilden ontdekken. De keuze viel unaniem op muziek: een nieuwe taal om hun verhalen en drang naar een nieuw begin vorm te geven. Muzikant Joram Kunde Boumkwo gaf vier workshops en liet de deelnemers hun eigen muziek maken. 

Deze voorbereidende fase, de separatie, mondt op 27 september uit in de gezamenlijke tocht naar vuurritueel Firestarter. Samen met andere deelnemers wandelen de participanten van De Sleutel naar het vuur, waar zij hun eigen nieuw begin symbolisch markeren. Daarna start voor hen de periode van re-integratie, waarin wat ze wonnen aan kennis, vaardigheden of vertrouwen, een plaats krijgt in hun dagelijks leven. Het traject rondt af met een concert waarin de deelnemers hun nieuwe muzikale vaardigheden en persoonlijke verhalen delen met het publiek. 

Trans March of Sorrow

Kunstenaar Madonna Lenaert vertrekt voor hun bijdrage aan Fire, Walk with Me vanuit de ervaring van transpersonen. Een transitie naar een nieuw leven betekent ook het achterlaten van een oud. Het opbouwen van een nieuwe sociale realiteit kan niet zonder dat er iets wordt losgelaten. Bepaalde stukken blijven bestaan in en rond ons lichaam, maar tegelijk wordt er ook iets ingewisseld voor iets anders. 

Dat nieuwe is vaak juister, voller en beter, maar dat betekent niet dat het achtergelatene plots waardeloos of onbelangrijk wordt. “Trans zijn is vaak een oefening in loslaten", zegt Lenaert. "Om nieuwe dingen toe te laten moet er plaats gemaakt worden. Het kan gaan over voornaamwoorden, een naam, kleding, toekomstperspectieven, partners, sociale verwachtingen, of in dit geval: een lichaam. Toch ontbreken er vormen, handelingen of rituelen om die overgangen te markeren, om afscheid te nemen en ruimte te maken voor het andere. Het zou enorm waardevol zijn om die momenten te kunnen markeren, voor mezelf maar ook voor de mensen rondom mij.” 

Vanuit die gedachte ontwikkelt Madonna de Trans March of Sorrow: een ritueel en artistieke praktijk die ruimte wil maken voor het verdriet en de rouw die onvermijdelijk deel uitmaken van transitie. Het project biedt een tegenkleur aan de dwingende eis van de maatschappij en het medisch apparaat om altijd overtuigd te zijn, nooit twijfel te tonen en geen ruimte te laten voor dubbele gevoelens. Samen met andere trans personen wil Madonna net die twijfel en onzekerheid zichtbaar maken, de dubbele bodem openbreken en praten over de implicaties van transitie. In hun workshops worden deze ervaringen gedeeld en omgezet in een collectief ritueel.  

Matter of Care

NTGent en Matter of Care organiseren tijdens Fire, Walk with Me een unieke ontmoeting tussen generaties tijdens een beeldend atelier voor jongvolwassenen tussen 18 en 25 jaar, en 65-plussers.  

Matter of Care is een innovatief project van psycholoog en beeldend therapeut Valerie Teirlinck, in samenwerking met NTGent en het Netwerk Geestelijke Gezondheidszorg PAKT. Het biedt een alternatieve vorm van psychologische zorg in een warme, niet-stigmatiserende omgeving. Tijdens groepsateliers komen thema's aan bod zoals verbinding, verdriet, troost of rouw. Telkens wordt de kracht van kunst, materialen en verbeelding gebruikt om dingen bespreekbaar en tastbaar te maken. De reeks sessies rond Fire, Walk with Me, is de derde reeks van Matter of Care bij het stadstheater.  

Aan de hand van verschillende kunstvormen en materialen duiken de deelnemers in eigen archieven en herinneringen. Ze blikken terug en kijken verder. Een atelier over kantelpunten, transitie en een nieuw begin.  Dit alles speelt zich af in een intieme ruimte in de NTGent Schouwburg. Jongvolwassenen en ouderen creëren samen beelden die toekomst en verleden verbinden, generatie na generatie. Doorheen de reeks loopt als rode draad de vraag: 'Wat brandt er in jou?'. Het atelier eindigt met de deelname aan Firestarter, het groot vuurritueel in de stad.

Sidhe

In de aanloop naar het collectieve vuurritueel Firestarter, organiseerden Wilde Wijzevrouw en Sídhe een Wilde Wijzevrouw Retraite. Tijdens de retraite keken de vrouwen naar binnen, om dan, een maand later, in verbinding met anderen, naar buiten te kunnen treden.   

De retraite vond plaats in de Vlaamse Ardennen met twintig vrouwen en drie begeleiders. Zij kozen voor drie dagen van afkoppeling en bijzondere ontmoetingen: met de natuur, met zichzelf en met elkaar. De vrouwen dompelden zich onder in de kracht van rituelen: ze verkenden hun opbouw, betekenis en vorm, én bereidden stap voor stap hun eigen rol voor in het grote vuurritueel. Er was ruimte voor woorden en voor plezier, voor stilte en (h)erkenning. Een escapade buiten de normale tijd en ruimte met een vuur als bestemming.

Victoria Deluxe

De zoektocht naar een nieuw begin, start bij het wegnemen van drempels. Dat was de basisidee van het traject van het Gentse cultuurhuis Victoria Deluxe binnen Fire, Walk with Me. Het is moeilijk je een hoopvolle toekomst voor te stellen als je lijf niet meewerkt, als je dagen opgeslokt worden door zorgen, of als je omgeving je telkens terug naar af duwt. Het vermogen om te hopen op een nieuw begin en daarnaar te handelen, lijkt net zoals zoveel andere dingen, ongelijk verdeeld. Dat is wrang in een samenleving die zo doordrongen is van de mythe van maakbaarheid: het idee dat iedereen alles kan bereiken en dus steeds opnieuw kan beginnen “als je maar hard genoeg je best doet”. 

Ook ons collectieve vermogen om opnieuw te beginnen, lijkt op sterven na dood. Terwijl de nood aan een radicaal nieuw begin voor mens en planeet steeds groter wordt. Ons persoonlijke handelingsvermogen is totaal verstrikt in systemen die op hun beurt vastlopen in hun eigen inertie. En wie geen toekomst voor zichzelf ziet, vindt moeilijk de moed om zich te engageren voor een groter geheel. We lijken gevangen te zitten in een vicieuze cirkel van uitputting en versleten structuren. 

In twee atelieravonden maakten de participanten bij Victoria Deluxe deze vicieuze cirkel zichtbaar, al pratend, denkend en schrijvend. Daarna zochten ze naar het antwoord op de vraag wat alsnog hoop, richting en warmte kan geven. Het vuurritueel Firestarter wordt zo een plek om samen de zwaarte te erkennen en tegelijk te zoeken naar wat er, ondanks alles, kan blijven gloeien. Welke vonkjes kunnen overslaan van lichaam naar gemeenschap, van verhaal naar toekomst?