Sonder

De voorstelling ‘Sonder’ is een opvallend ambitieuze theaterproductie die geavanceerde technologie combineert met een diepgaande reflectie op de kern van wat het betekent om mens te zijn.

Net als in Living Apartment Together (2025), de vorige voorstelling van Yves Degryse, BERLIN en NTGent, is Sonder een diepgaand onderzoek naar wat het betekent om iemand écht te ontmoeten. Wat is er nodig – in het theater en daarbuiten – om empathie en sociale verbinding te creëren tussen publiek en personages, tussen toeschouwers onderling, en tussen het publiek en de stad rondom het theater?

Tegelijkertijd verschilt Sonder sterk van zijn voorganger, een levensgrote projectie op de blinde gevel van een flatgebouw die de fictieve levens van 14 bewoners toont, onder wie een pratende hond. Sonder bouwt voort op een project van de Gentse kunstfotografe Kaat Pype. Vier jaar geleden verloor zij onverwachts haar moeder. Op zoek naar een manier om haar vader te steunen, en tegelijk zelf te kunnen rouwen, deed ze een oproep aan alleenstaande vrouwen die bereid waren hem in hun huis te nemen.

Voor Sonder maken Yves Degryse en BERLIN een making-of-documentaire over het project van Pype. Haar vader, geen acteur maar een voormalig politieagent, is tegelijk een van de hoofdpersonages in de voorstelling. Op het podium praat hij met zijn overleden vrouw, in dialogen die deels gescript en deels geïmproviseerd zijn. Het publiek vraagt zich af hoe lang een rouwende echtgenoot zijn denkbeeldige gesprekken kan voortzetten.

Geleidelijk aan wordt duidelijk dat de imaginaire gesprekken echt zijn. Tenminste, ze lijken echt. Of nog preciezer: ze zijn echt, maar niet in traditionele zin. In Sonder wordt de rol van de overleden moeder gespeeld door Alva Ishii, de digitale huisartiest van NTGent gecreëerd met kunstmatige intelligentie. In de maanden voorafgaand aan de première van Sonder zal Alva Ishii de herinneringen van de familie Pype aan de mater familias in zich opnemen: foto's, video's, documenten,... In het stuk draagt Alva haar stem, geeft ze antwoorden die de moeder had kunnen geven, en verschijnt ze aan het einde mogelijk zelfs als haar fysiek evenbeeld.

Toch is Sonder geen voorstelling over kunstmatige intelligentie. Het is een voorstelling die technologie gebruikt om het ongrijpbare mysterie van (het leven na) de dood te proberen begrijpen. Wat betekenen verlies en rouw als de overledene dankzij technologie aan onze eettafel kan zitten wanneer we maar willen? Wat gebeurt er als ze ­– op manieren die we ons lang niet konden voorstellen – deel blijven uitmaken van ons leven? Helpt die voortdurende aanwezigheid ons om een moeilijke rouwperiode doorkomen? Of is het slechts een steeds pijnlijker uitstel van een onvermijdelijk proces van loslaten?