"Bangura daagt je uit om de opgelegde hokjes in vraag te stellen"

Christelle  Baseke Kaisala (1985) beschouwt zichzelf als een mix van veel invloeden. Een meervoudige identiteit die ze de vrije loop laat gaan via het schrijverscollectief Words of Colour en haar blog Too Black to be True. Ze schrijft opinieartikels voor KifKif over identiteit, representatie en mentaal welzijn.

"Als lid van het schrijverscollectief Words of Colour had ik de eer de première bij te wonen van Great Apes of the West Coast  op 12 januari 2023 in de charmante, intieme theaterzaal Arca van NTGent. De voorstelling daagt je uit om de opgelegde hokjes in vraag te stellen.

“Fuck”, "Fuck it all”: met deze zinnen zet Princess Isatu Hassan Bangura de toon van haar toneelvoorstelling Great Apes of the West Coast. Gekleed in een zwart pak en met de armen om zich heen geklemd, ‘braakt’ ze de woorden uit. Meermaals herhaalt ze het vierlettergrepige woord terwijl ze spastische schouderbewegingen maakt. Alsof ze zich wil loswurmen van het label ‘zwarte vrouw’ dat op haar kleeft. Een mooie metafoor van wat de performance kunstenares onder meer beoogt met dit stuk.

Maar in plaats van mij te focussen op wat zich afspeelde op het toneel wilde ik weten wat haar opzet was met het stuk. Ik was vooral geïntrigeerd wie de persoon was achter Great Apes of the West Coast. We maakten gretig gebruik van de moderne technologie en we ontmoetten elkaar virtueel. Het eerste wat me opviel was de energie en het enthousiasme die van het scherm afspatten. Was het te wijten aan de gezonde stress en adrenaline één week voor de première? Dit laat ik in het midden, het werd een hartelijk en open gesprek over identiteit en kunst als vorm van expressie én van zijn.

Serra Leão 

Met de solovoorstelling wil Princess een verhaal vertellen vanuit haar eigen emoties, observaties en gevoelens. Het verhaal van een Afrikaanse vrouw die een ode brengt aan haar voorouders uit het West-Afrikaans land Sierra Leone. Serra Leão of Leeuwenberg verwijst naar de naam die de Portugezen het schiereiland noemden, toen ze het in de vijftiende eeuw koloniseerden. Net zoals de andere Afrikaanse landen aan de West Coast speelde Sierra Leone een belangrijke factor in de transatlantische slavenhandel. Een geschiedenis die, zowel rijk als pijnlijk, Princess gevormd heeft. Want Sierra Leone is het land waar ze het eerste levenslicht ziet en waar ze opgroeit tot haar 13e, waarna ze met haar gezin de oorlog moet ontvluchten.

Ze komt in Nederland terecht waar ze geconfronteerd wordt met een deel van zichzelf waar ze zich voordien nooit vragen bij moest stellen: haar huidskleur. Ze was niet langer Afrikaanse maar ze was zwart. Een ervaring die in schril contrast stond met wat zij gewoon was, want in Afrika was ‘ras’ van ondergeschikt belang. Zwart zijn ervoer Princess als zeer beladen: het vroeg dat je als zwarte persoon letterlijk kleur moest bekennen. Het vereiste een bepaalde actie, een duidelijke mening en opinie over de overall black experience. Ze merkte vanuit haar beleving dat zwart-zijn geassocieerd werd met pijn, woede en verdriet, vertelt ze tijdens ons gesprek. Zaken die voor haar pijnlijk duidelijk werden tijdens de Black Lives Matter betogingen in 2020. Maar ze vond zich in dit narratief helemaal niet terug.

De nood was groot om zich daarvan los te rukken en dankzij theater ontdekte zij, als verlegen meisje, haar stem. Meer nog: ze ontdekte een creatieve speelruimte om buiten de opgelegde labels te navigeren, waar ze zichzelf kon zijn in al haar facetten. In Maastricht studeerde ze uiteindelijk af als performance kunstenares aan de Toneelacademie Maastricht. Haar opleiding was een combinatie van woord, beeld en muziek, wat overigens terugkwam in haar stuk. Maar het was pas door zich te verdiepen in de West-Afrikaanse kunstvormen dat ze een ontbrekend deel van zichzelf terugvond Een noodzakelijk deel dat ze omarmde en voortaan in haar werk zou integreren.

Een zoektocht

“My chaos makes sense” vertelt ze enthousiast. “Het leven is niet behapbaar; het is chaos. Het is alles door elkaar.” Wanneer ik haar vraag of dit een metafoor is voor het leven, beaamt ze dit. Het is volgens haar een zoektocht die iedereen aan het maken is, inclusief zijzelf.

“Als performer is het mijn doel mensen mee te nemen op een soort reis. Dat je er als toeschouwer een ervaring door voelt en mee op onderzoek gaat. Dat je samen in mijn hoofd duikt, en dat je meeneemt wat zinvol is. Dit sluit aan met wat ik ervaren heb op het podium." Princess gidst je doorheen een aantal scharniermomenten van haar leven. Van haar aankomst in Nederland, het ontvluchten van de burgeroorlog tot het vereren van haar voorouders. Ze neemt je mee in haar zoektocht naar zichzelf dat noch lineair, noch eindig is. Een universum van verschillende gedaantes en stemmingen waarin ze zichzelf telkens opnieuw uitvindt.

“Theater heeft nood aan begrijpen, of wil een duidelijke boodschap brengen, maar ik zet me daarvan af. Ik wil in de eerste plaats mijn verhaal vertellen,” vertrouwt ze me toe. Wat mij bijblijft is dat ze, naast haar indrukwekkende stage aanwezigheid, haar eigen narratief opeist. En dit op een creatieve en simpele manier. Ze vertrekt vanuit zichzelf, zich bewust dat ze een afstammelinge is van een rijke cultuur en geschiedenis. Maar ze blijft  in verbinding met het publiek. Wat niet hoeft te verbazen aangezien ze een verbindende vraag tracht te beantwoorden: “Wie ben ik?”"

- Christelle Baseke Kaisala

Foto credit: Shirin Rabi