WAT IS ‘HET STADSTHEATER VAN DE TOEKOMST’? | NTGent
Img 2635 Druk C Michiel Devijver

WAT IS ‘HET STADSTHEATER VAN DE TOEKOMST’?

| 31 mei 2022
Voor de traditionele openingsspeech van het nieuwe NTGent-seizoen op maandag 30 mei 2022, vroeg artistiek leider Milo Rau aan vijf makers nauw verbonden met het stadstheater om samen te antwoorden op de vraag: 'Wat is het stadstheater van de toekomst?'. Elk van hen ging dieper in op één woord.


Img 6819 Web C Michiel Devijver

HET

(door Milo Rau)

Vind je het leuk om te wachten tot het begint?

Vind je het leuk om op het podium te staan? Of zit je liever in het publiek?

Hou je van de warmte van de projectors op je gezicht?

Hou je van dat geluid dat projectors maken als ze afkoelen?

Wat vind je leuk aan theater?

Wat is theater voor jou?

Dat zijn enkele van de vragen die Arne De Tremerie stelt in "The Interrogation", de monoloog die deze avond zal afsluiten - een voorstelling over de impact van theater, misschien wel van kunst in het algemeen.  Een monoloog over de schoonheid en terreur van dit uiterst collectieve werk, van deze meest chaotische manier om betekenis te geven, want dat is wat theater en performance is.

 "From Tragic to Magic - a Season of New Collectives", dat is de slogan van ons volgende seizoen, het seizoen 22/23 van NTGent. Voor dit seizoen zullen we meer dan 60 makers en voorstellingen uit Vlaanderen, België, Europa en de andere vijf continenten produceren en uitnodigen op onze NTGent-podia, het Stadstheater van de Toekomst: van de Gentse kunstenaar Miet Warlop tot de Zwitserse maker Thom Luz, van Lua Casella tot Alain Platel, van Chokri Ben Chikha tot Lara Staal, van Olympique Dramatique tot Frank Focketyn en Sien Eggers, van de jonge maker Martha Balthazar tot de Libanese, mythische regisseur Rabih Mroué, van tgStan tot Benjamin Verdonck, van de Braziliaanse activiste Kay Sara tot de jonge Gentse regisseur Jesse Vandamme, van Princess Isatu Hassan Bangura, perfomer uit Sierra Leone, tot de Franse schrijver Édouard Louis.

We brengen artiesten samen, gekende namen die deel uitmaken van het Pantheon van het Vlaamse - en wereldtoneel naast anderen die voor het eerst op een podium te zien zijn. We verenigen professionelen met niet-professionelen, acteurs met activisten. Dieren ontmoeten robots, geluiden ontmoeten lichamen - en zelfs het klimaat zelf zal aanwezig zijn. Natuurlijk zullen we niet alleen theaterstukken presenteren. Net als vanavond zullen we films blijven produceren en vertonen, debatten opzetten, campagnes voeren, festivals organiseren, samen met onze lokale en internationale partners. We werken verder op de lange termijn met partners in crisisregio’s, zoals we doen met het Filmlab in Mosul en onze samenwerking met de beweging van de landlozen in de Amazone. We maken deel uit van een netwerk van 10 stadstheaters verspreid over Europa om een manier te bedenken om voorstellingen te laten toeren door ze in de context van elke stad opnieuw te creëren.

Want een Stadstheater is meer dan een podium voor theaterstukken. Het is een agora, een plaats waar alle stemmen en verhalen van een samenleving te horen zijn. Ja, een stadstheater is een democratie in het klein. Het is, zou je kunnen zeggen, de blauwdruk van een ideale republiek in wording - met al haar conflicten, haar uiteenlopende meningen, haar dromen en hoop.

Daarom is het de taak van een stadstheater om niet alleen het heden en het verleden op de scène weer te geven, maar ook om over de toekomst te onderhandelen. In dialoog met u het publiek, met de stad, met de wereld. "We weten pas wie we zijn in wisselwerking met anderen ", zoals de filosofe Hannah Arendt zegt. Daarom is elke voorstelling, elke productie, elke avond een absoluut begin, nederig, naïef en megalomaan terzelfdertijd. Alsof theater elke dag opnieuw zou beginnen te bestaan. Elk van onze makers, van onze nieuwe collectieven stelt zich de vraag :  Wat vinden we mooi aan theater? Wat is drama, tragedie, komedie voor mij, voor jou, voor ons? Wat is het NTGent? Wat is HET Stadstheater van de toekomst?

"Theater is een paleis van dromen", zei Maurice Maeterlinck. Thom Luz, die volgend seizoen een stuk rond Maeterlinck op de planken brengt, zegt in een video die we later op de avond presenteren: "Ik geef er de voorkeur aan als een verhaal niet wordt verteld door handelingen en vertellingen, maar door geluiden, door muziek." Gentenaar Martha Balthazar houdt, zoals ze ons in haar video zal vertellen, van het tegenovergestelde: zij houdt van samenscholingen van mensen, Martha houdt van koren. Sommigen houden ervan alleen te zijn, anderen zijn daar bang voor. Sommigen houden van de grote verhalen, anderen van de kleine. En zoals u weet, kunnen de kleinste, meest persoonlijke verhalen de grootste, de meest complexe blijken te zijn.

 Elk van onze 60 makers, uit alle delen van de wereld , heeft een andere interpretatie van wat NTGent, HET Stadstheater van de Toekomst is.  Zoals we hier nu allemaal zitten, verenigd in verscheidenheid.

Img 6831 Web C Michiel Devijver

STAD

(door Chokri Ben Chikha)

Wat is dan een stadstheater? De naam zegt het zelf: het is een barometer in de stad. Wat als we het debat in de stad nog sterker bespelen?  Wat als we nog meer bruggen bouwen van kennis? Wat als we nog meer inzetten op een eigen smoel?

Er zijn reeds significante stappen gezet. Maar er waren ook obstakels. Niet in het minst de bezuinigingen en de pandemie. Maar ik droom verder.

Wat als we met onze voorstellingen niet langer louter inzetten op de snelle tourlogica van plug & play, maar in de plaats hiervan intense banden smeden met  andere steden?

Wat als, elke keer als we een grote productie maken in Gent en ze spelen in een  andere stad dat we die productie hermaken, afgestemd en in samenwerking met de lokale context? En omgekeerd: dat producties hier hermaakt worden?

Wat dus als we sterker lokale ‘spelers’ betrekken? In elke stad kunnen we de krantenverkoper,  een kunstenhogeschool, een middenveldorganisatie, een advocatenbureau, een activistische groepering, een journalist betrekken.

 Stoppen met de plug and play logica voorkomt ook artistieke luiheid. Elke nieuwe context daagt het concept van de voorstelling opnieuw uit, waardoor wij makers uit onze comfortzone worden gehaald, gedwongen worden om onze creatie telkens weer in vraag te stellen. Lokale hercreatie voegt bovendien betekenislagen toe die het originele kunstwerk rijker maken, zeker wanneer het gaat over uitgesproken sociaal-politieke verhalen.

Lokale varianten zorgen bovendien ook voor duurzaamheid. We streven er steeds naar om impact hebben. We voeden de lokale context en worden zelf ook verrijkt. En verkleinen onze ecologische voetafdruk.

En ja, het is wel een traag, arbeidsintensief en weinig financieel rendabel proces… het gaat in tegen de neoliberale logica.

En ja, sommigen onder jullie zullen vinden dat dit een lokale, provincialistische benadering van kunst is..  Wel, ik kan u één ding vertellen: ‘We zijn allemaal f*cking lokaal’. Wij staan sceptisch tegenover het cultuuruniversalisme. De idee dat wij kunstenaars iets creëren dat zo slim is en zo universeel dat iedereen het kan begrijpen. En waardoor je er moeiteloos mee van stad tot stad kunt reizen. We zijn allemaal lokaal: hoe geografisch verspreid ook, die besloten stratosfeer van internationale kunsthuizen is evengoed ‘lokaal’ of zelfs ‘provinciaal’ – te definiëren als een gebied waarin je moeilijk doordringt.

En ja, op artistiek vlak dreigt bij lokaal werken de valkuil van de anekdotiek, van het superparticuliere of zelfs het identitaire. En het is inderdaad een dunne lijn. Enerzijds recht doen aan de lokale context en dus wegblijven van de arrogantie van het cultuuruniversalisme. En anderzijds wegblijven van het anekdotische en dus recht doen aan de bredere zeggingskracht van het poëtisch potentieel van theatrale symbolen, van beeld, lichaam en klank.

Maar ik blijf dromen dat een stadtheater van de toekomst als NTGent en evengoed een ambitieuze Stad Gent en breder de Vlaamse Overheid noch zal kiezen voor het arrogante cultuuruniversalisme, noch voor het identitaire. Want we leven in het tijdperk van de scheiding, wat zeg ik, van de diepe kloof, tussen de mens en zijn omgeving, tussen stad en land, tussen centrum en periferie. Bruggen bouwen, zoeken naar duurzame verbinding is een urgentie en een noodzaak.

Als we daar niet op inzetten,  worden we een luxeartikel, een partijpolitiek speeltje, of nog erger irrelevant en kunnen ze onze kunsthuizen beter ombouwen tot een tuincentrum, een nieuwe Starbucks of een theatermuseum van de toekomst.

Zijn er nog vragen?

Img 6844 Web C Michiel Devijver

THEATER

(door Miet Warlop)

 Theater.

Ik praat tegen de stenen die geladen zijn door de ideeën van mensen en momenten die we hebben gedeeld.

Een theater is in de eerste plaats een gebouw, een caleidoscoop, een plaats waar we naartoe kunnen gaan om ideeën uit te wisselen. Of op zijn minst proposities van ideeën om te zien of we elkaar nog  herkennen.

Liefst zie ik het als een soort inspecteur die een foto van een nutcase of een bloody body naar u toe schuift aan de andere kant van de tafel en vraagt: kent u deze persoon?

Ik moet zeggen: het is nogal de hel voor mij om te definiëren wat theater is, aangezien ik mezelf nooit probeer in een titel te vatten, in een vaste categorie te plaatsen, of slaaf te worden van mijn eigen theater of ideeën. Ik hou het liever wat open en probeer de zaak die ik onderzoek te omvatten. Te kijken wat het me brengt, om het dan vrij van taal opnieuw de ruimte in te sturen.

Ik hecht meer belang aan een attitude, de manier waarop we met ideeën omgaan omdat ik geloof dat onder het werkelijke beeld een hele houding spreekt die directer is dan de dingen die we kunnen zien horen of aanraken.

Theater moet niet altijd een spiegel zijn van wat vandaag gebeurt, van onze tijd. Evengoed kan het ons tonen wat we nodig hebben, een verlangen naar wat afwezig of verborgen is . Ook daar kunnen we onze tijd uit opmaken.

Een podium moet niet altijd dienen voor blinde re-enactments die het verleden herinneren, noch om tekeningen te maken van de tijd waarin we ons bevinden. Alsof we de hitte van de tijd zelf niet voelen door gewoon ons leven te leiden? Don’t worry we feel it.

Een voorstelling doet zijn werk wanneer zij wijst  naar een toekomst die we nog niet kennen, iets dat we vergeten, of missen. het doet zijn werk wanneer het een manier toont om ons open te stellen voor anderen of wanneer het gewoon de andere toont. Het moet mogelijkheden dragen om ruimte te geven aan dingen die we verborgen houden en hier kunnen onthuld worden. Kortom wanneer het energie doorgeeft en gedachten transporteert.

Het is mooi om te zien hoe dit stadstheater zich op de hobbelige wegen van het spreken heeft gekatapulteerd door zijn kwetsbaarheid gedeeltelijk bloot te leggen. NTGent volgt de beweging of de verschuiving dat ook een theaterhuis gecureerd moet worden en niet enkel geprogrammeerd; dit door nieuwe en meer mensen op te nemen en te beseffen dat een pizza geen portie is voor één genodigde, maar bedoeld is om te delen, meer nog ,het is een culinair systeem  waarbinnen ingrediënten kunnen variëren, naargelang verschillende smaken.

Sommige mensen hebben dat nog niet begrepen. Laten we hen hieraan even herinneren.

Ik heb vertrouwen dat we elkaar behoeden de idiote heldhaftige versie van onszelf te worden en dat blending en collaboration een boarding gate kan zijn naar het bewustzijn van degene die naast ons staat; dat we niet landen zonder te weten hoe we daar zijn gekomen. …

Anders blijf je beter vliegen.

Img 6853 Web C Michiel Devijver

VAN

(door Lara Staal)

Van wie is het stadstheater van de toekomst? Wie is eigenaar van het stadstheater van de toekomst? Wie is eigenaar van de stad? Wie van het theater? En wie van de toekomst?

Wie heeft er toegang? Wie niet? Wie voelt zich hier thuis en wie niet? Wie verwachten we op het podium te zien? En wie niet?

‘Geen enkel theater is van iedereen’, was een harde les die ik ergens heb moeten leren. Iedere plek maakt gebruik van uitsluitingsmechanismes, bewust of onbewust. De architectuur van een gebouw, de kleding die werknemers dragen, het interieur, de prijzen in het café, de prijzen van de theaterkaartjes, de huidskleur van de mensen die er werken, de kleur van de huid van de schoonmaker, de kleur van de huid van de regisseur, het aandeel mannen en vrouwen en op welke posities, de precieze locatie in de stad … Alle elementen die een plek bepalen, functioneren als filters.

En die filters zorgen ervoor dat sommige mensen het gevoel hebben dat hun taal gesproken wordt, dat ze de referenties kennen, dat de verhalen over hen gaan, dat hun kleding past bij het interieur, dat ze snappen hoe het er gaat en wat er verwacht wordt…. en anderen omgekeerd juist het gevoel hebben dat zij niet ‘bedoeld worden’, dat zij niet worden aangesproken, dat ze onzichtbaar blijven of het gevoel hebben dat ze zich nooit thuis zouden kunnen voelen in een dergelijke omgeving.

Daarom kan het stadstheater van de toekomst alleen maar divers en pluriform zijn. Ik weet dat het woord ‘diversiteit’ zo vaak gebruikt wordt dat niemand meer weet wat het betekent en wat er precies mee bedoeld wordt. Daarom even zo:

Divers:

1. Niet van dezelfde soort

2. Meer dan één

3. Uiteenlopend

Pluriform:

1. Veelvormig

2. Veelvuldig

3. Meerdere betekenissen of eigenschappen dragend

4. Waarin meer dan één zienswijze of levensbeschouwing verenigd wordt

5. Openstaand voor andere politieke meningen en bereid tot samenwerking

Alleen als wat binnen het stadstheater gebeurt, op het podium en achter de schermen, alleen als dat werkelijk pluriform en divers is - verschillend in vorm, aanpak, achtergrond, zienswijze, taal, stijl, smaak, overtuiging, leeftijd, ervaring -  alleen dan, is er een kans dat ook de mensen die zich aangesproken voelen door dat werk, door die stemmen, die perspectieven, die belevingen, die verbeeldingen, dat die mensen ook verschillend, divers en pluriform zullen zijn.

 Het theater kan die verzamelplek zijn in de stad, waar hele verschillende mensen zich thuis voelen en hele diverse belevingen en verhalen verteld kunnen worden. En het kan zo iets van de uniformiteit die het leven in het globaal kapitalisme geworden is repareren. Het isolement waarin we ons allemaal bevinden, doorbreken. Het kan de eenzijdigheid van de media even verbreden. De complexiteit binnen brengen. Politiseren. Al die dingen die in een pluriforme democratie zo broodnodig zijn.

‘Het stadstheater van de toekomst’… Deze provocatie zou gelezen kunnen worden als arrogantie, alsof NTGent weet wat de toekomst behelst. Tegelijkertijd zou je ‘het stadstheater van de toekomst’… ook kunnen lezen als een vorm van commitment, een poging ‘to hold ourselves accountable’, een waarschuwing om bij alles wat we maken, organiseren, faciliteren onszelf de vraag te stellen of dit wel toekomstwaardig is.

Img 6882 Web C Michiel Devijver

DE

(door Jesse Vandamme)

Ik denk niet dat HET stadstheater bestaat, er zijn zoveel theaters als er makers zijn. En zelfs als je het hebt over een specifieke voorstelling, dan nog zal DE voorstelling transformeren in een veelvoud van verschillende avonden, elke avond uniek, voortgekomen uit de ontmoeting tussen iemand die op het podium staat en iemand die daar naar kijkt, die luistert: het publiek. Maar wat mij betreft zou je wel kunnen spreken van een kracht, een transformatieve kracht, die voor mij HET theater beschrijft, de potentie van elke voorstelling, de reden waarom collectief Werktoneel en ik voorstellingen maken.

Het thema van volgend theaterseizoen is from tragic to magic. Dit thema voelt nauw verbonden met de zoektocht van onze groep. Telkens wanneer wij zoeken naar nieuwe verhalen worden we aangetrokken tot die ruimtes waarin mensen zot worden, totaal onredelijk zijn of hopeloos verloren lopen.

We vinden er vrijheid en poëzie in. Hoewel we onze verdrieten vaak alleen moeten dragen, bezit de negativiteit ook een kracht die mensen kan verbinden.  En in die verbinding kan magie ontstaan.

Zo werd de onverschillige lichtheid waarmee mijn lief en ik onze wekelijkse inkopen deden bij de Lidl, plots onderbroken door de aanblik van een vrouw die op de parking op de grond lag, op zo'n manier dat we haar niet konden negeren.

Terwijl we wachtten op de ambulance, deelden we het een en ander, die mevrouw en ik, zij op de grond en ik op m’n knie. Het ging over haar dochter, die ze te weinig zag, en over haar kat. En we sloegen heel wat stappen over, en bevonden ons plots in een magische ruimte samen, zij en ik, alsof we elkaar al heel lang kenden.

Ik denk dat we met onze voorstellingen een gelijkaardige negatieve potentie proberen op te zoeken. En de ontmoeting tussen die mevrouw en mij lijkt op diegene die we zoeken tussen speler en publiek. En in de voorstellingen die wij maken, zoeken we vaak naar de donkere, angstige, geheime en verloren kanten van het bewustzijn in de wereld. We hopen elkaar in die vertraging tegen te komen, in het samen kijken en luisteren naar dat wat vecht met de zwaartekracht.

We willen geen analyses maar ervaringen maken, een theater maken dat zich niet zomaar laat herleiden, waarin de thema's belichaamd worden, we willen samen ergens middenin verkeren, we willen versplinterde, verwarde verhalen vertellen, en elkaar daarin opnieuw ontmoeten. We willen een magisch samenzijn maken vanuit een tragisch verloren lopen.

We geloven dat het erkennen van en werken met negativiteit niet voldoende is, we willen de kracht ervan proberen te vangen in het spel van een speler. We geloven in de magie van het spel. Dat is onze kern. De spelers van onze groep zijn niet uitvoerend maar staan in het hart van elke creatie. Als volledige mensen. We geloven in het belang van speelsheid, omdat we anders dreigen vast te lopen in de realiteit.

We hopen dat het stadtheater een plek kan zijn waar het negatieve kan worden aanvaard, een plek waar subjectiviteit, eenzaamheid, waanzin, kan transformeren in een acte van luisteren die zo geïnstitutionaliseerd wordt. Een plek die niet gesloten is voor één groep, maar open is voor iedereen.

Img 6885 Web C Michiel Devijver

TOEKOMST

(door Luanda Casella)

Als één van de huisartiesten van NTGent, werd ik uitgenodigd om te vertellen over mijn visie op 'de toekomst'; ik vond dit moeilijk omdat ik het gevoel heb dat het net de mystificatie van de toekomst is, die ons tot aan de rand van de afgrond heeft gebracht. Laat mij dit even toelichten:

De mens is duidelijk het idee gaan aanvaarden dat hij zijn eigen toekomst moet bezitten en vormen. En terwijl de mensheid voor de grootste problemen in haar geschiedenis staat, moeten we niet alleen het tempo van de ontwrichting bijhouden, maar ook collectief met disruptieve oplossingen komen. Mensen lijken te denken dat de beste manier om problemen aan te pakken het vinden van nieuwe manieren om te ontwrichten is; het voorstellen van oplossingen (die vaak een schadelijk vertrouwen in technologie met zich meebrengen) die in werkelijkheid slechts nieuwe manieren zijn om winst te genereren. Op individueel niveau leiden deze oplossingen vaak tot miscommunicatie en disconnectie.

Dus ik denk dat de gedachte die ik vanavond zou kunnen voorstellen de volgende is: Als we kijken naar de algehele banaliteit van ontwrichting en ons richten op ons kunstlandschap, waar we nog een soort van agency hebben, hoe kunnen we deze logica dan verwarren en ruimte scheppen voor poëtische opstand, esthetische ontwrichting voorstellen?

De toekomst hunkert naar verbinding. We zijn wanhopig, verlangen naar ademruimte voor ontmoeting, naar een paar uur zalige rust en naar verzachtende energie voor onze diepste angsten.

In een wereld die ons dagelijks drenkt in een oneindige hopeloosheid, die ons bedwelmt met de tragische waanzin die haar op de een of andere manier nog doet draaien, kunnen we niet anders dan hunkeren naar magie. Maar magie wordt helaas niet uit stof gemaakt; wij moeten componeren.

Er is geen twijfel dat onze verbeelding bedwelmd en verpulverd is door de totale omkering van de ethiek, de totale ontmanteling van communicatie. Maar onze verbeelding is ook gekneusd door de totale ineenstorting van de esthetiek. Velen van ons zijn angstig en hunkeren naar schoonheid.

Ik geloof dat de filosofieën van de toekomst alleen kunnen komen van overlevers, fysieke en mentale overlevers van onze politieke woestenij; inheemse mensen, de landlozen, de migranten, de activisten, queer personen, gemarginaliseerden, en natuurlijk, sommige intellectuelen. Maar het zal ook komen van de overlevers van onze esthetische woestijn; kunstenaars.

In de toekomst proberen we nederig de grenzen van de fictie te verleggen en een soort fantasie te projecteren. Net als kinderen zoeken we het fantastische, het fascinerende en vrezen we het fantasmagorische, maar toch omarmen we het omdat we gewend zijn aan nachtmerries.

Zeggen dat NTGent Het Stadstheater Van De Toekomst is, is als zeggen dat het het stadstheater van het heden is. We leven tenslotte in het heden: het heden is onvermijdelijk de context voor onze reactie en ons antwoord, en dat is essentieel.

In Het Stadstheater Van De Toekomst geven we uitdrukking aan complexe realiteiten van het nu. Utopisch of dystopisch, de ficties die we creëren zijn diep begaan met onze collectieve ervaring.

Dus welkom in ons nieuwe seizoen; moge het angstaanjagend mooi zijn!

Voorbij de ­waanzin wacht de zachtheid Tot het aan de binnenkant blijft plakken Alleen de mens kan fantaseren Met gesloten ogen kan je zien wie je wil Alles zit nog vol met toekomst