Ontmoet Fingerprints curator: Alexia Leysen
| 17 mei 2022Dat theater niets moet behalve boeien, daar heb ik eigenlijk altijd in geloofd. En wat boeit op een scène, is hoogstpersoonlijk. Theater is sowieso waardevol wanneer het ons in aandacht samenbrengt, onze verwondering versterkt, ons opnieuw connecteert met onze speelsheid, ons doet lachen, ons perspectief verruimt, of ons het plezier schenkt om aan iemands lippen te hangen. Als het ons onszelf laat herkennen in andermans problemen en zo onze blik op onze medemens en onszelf verzacht. Wanneer het ons loutert. Die waarde heeft elke theaterliefhebber al ervaren. Toch kunnen we er in het licht van de ecologische realiteit niet omheen: de podiumsector moet, net als elke andere sector, in een stroomversnelling verder verduurzamen. Ik geloof niet dat het ecologisch engagement van gezelschappen en makers per se in de inhoud van voorstellingen tot uiting moet komen. Maar wel in hun praktijk. Van belang is hoe ze concreet duurzamer proberen te werken en leven, en dat ze zich ook naast de scène uitspreken over deze zoektocht: bij de mensen die hen omringen, met de instanties waarmee ze werken, via de (sociale) media... Want vooral zo veroorzaak je verandering. Van enorm belang is natuurlijk ook hoe de omkaderende theaterhuizen, organisaties en festivals hun milieubelasting verkleinen.
In Engeland verplicht de Arts Council alle organisaties die ze ondersteunt jaarlijks hun voetafdruk bij te houden. Hoewel er al veel verduurzaamd is, bleek dat zo’n 700 organisaties drie jaar geleden samen nog een energieverbruik gelijk aan 122.000 huishoudens hadden, net als een afvalberg van 150.000 ton. Hun CO2 uitstoot was zo groot als wat 115.000 bomen in 100 jaar opnemen. Van ons landje heb ik deze cijfers niet. Maar iedereen beseft dat ook ons Vlaams theaterlandschap nog een lange weg te gaan heeft naar klimaatneutraliteit. Ecologische vooruitgang boeken is een complexe zaak. Zelf vind ik nog steeds houvast in wat ik leerde uit m’n zeven jaar campagneleiding van Dagen Zonder Vlees, de bewustwordingsactie rond de impact van dierlijke voeding op het milieu. Dat na die zeven jaar de vleesconsumptie in België opmerkelijk meer was gedaald dan in de andere Europese landen, zeg ik niet om ons team nog eens te feliciteren. Enkele principes daaruit kunnen ook in de theatersector helpen.
1) Zorg voor een collectieve bewustwording.
Spreek je erover uit: online en live rond de tafel, met je collega’s en alle instanties waarmee je werkt. Een gesprek aan het begin van elke samenwerking kan al veel betekenen. Zo zal elke acteur, technieker, scenograaf, kostuumontwerper, communicatieverantwoordelijke, tourplanner, productiemedewerker, cateraar,... gemotiveerd zijn doorheen het hele proces te zien waar het groener kan.
2) Zoek de voordelen.
Veel kunstenaars weten dat in de beperking de verrijking schuilt, dus zoek naar wat het je oplevert. Wanneer zorgt minder verspilling van materialen, energie, transport of opslagruimte, ook voor geldbesparing op korte of lange termijn? Wanneer zorgt een minimaler decor misschien voor een grotere vertelkracht? Wanneer leidt een plantaardige biologische keuken ook tot een vitalere ploeg? Wanneer leidt hergebruik van materialen tot creatievere ideeën? Voordelen zijn altijd te vinden, en zo blijft het enthousiasme levendig.
3) Het is een kwestie van en, en, en.
Oplossingen moeten top-down en bottom-up komen, op kleine en grote schaal, op elk vlak van de productie. Alles telt. Verhuur of deelgebruik van materialen, niet meer vliegend touren, kraantjeswater, minder drukwerk, geen chemische producten meer. Op cultuurzaam.be vind je handige ecochecklists die veel aspecten bundelen voor producties en cultuurorganisaties. Iedereen met wie ik heb gepraat wil een duurzamer gecoördineerde artistieke sector. Er is een grote vraag voor bibliotheken aan materialen en techniek, om maar iets te noemen. Wat nu nog pionierswerk is, kan later gewoon mainstream worden. Sowieso werkt niets zo aanstekelijk als positieve verandering.
Alexia Leysen is fotograaf en theatermaker . Ze stichtte samen met Greet Jacobs BRUT, een open theatercollectief. In 2011 bezielde ze het burgerinitiatief Dagen Zonder Vlees, waarbij ze opriep om samen 40 dagen vegetarisch te vasten. Haar fotocolumn DE ZIN verschijnt sinds 2020 wekelijks in De Standaard Magazine.
