Thom Luz: Maeterlinck, Magie en Muziek
| 29 November 2022‘België leek mij altijd al een theaterparadijs’, antwoordt Thom Luz enthousiast op de vraag wat hem hier brengt. ‘Telkens wanneer we in Zwitserland de kans kregen om een voorstelling uit België te zien was dat fantastisch, wild en onverwachts. Onze Zwitserse breinen ontploften.’ Nu kan hij op uitnodiging van NTGent voor het eerst zelf een voorstelling maken in ons land.
Luz duikt meteen in de lokale theatergeschiedenis: zijn oog is gevallen op het oeuvre van Maurice Maeterlinck. Deze Gentse Nobelprijswinnaar voor de literatuur publiceerde heel wat theaterteksten en -theorieën die de Zwitser fascineren: ‘Maeterlinck was er bijvoorbeeld van overtuigd dat het theater volledig “stil” zou moeten zijn om de grootste emoties en waarheden uit te drukken. Geen luide monologen of expressief acteerwerk dus, maar stilstand en stilte. Dat was zijn théâtre immobile.’ Luz begrijpt Maeterlincks visie maar al te goed: ook zijn theaterpraktijk is er een van vertraging en verstilling. Dat wordt bij deze nieuwe voorstelling niet anders: ‘Het zal gaan over dingen die trager bewegen dan we gewend zijn. Denk aan een gletsjer: die beweegt uiteindelijk ook.’
De werktitel van Luz’ nieuwe voorstelling bij NTGent is Maison Maeterlinck / Theater Immobiel. In zijn lezing van Maeterlincks oeuvre spelen huizen namelijk een cruciale rol. Zo schreef hij een drama getiteld Interieur, over een gezin dat opgesloten zit in een huis en zich angstig verschuilt voor een onbenoemde dreiging die opdoemt uit de tuin. Zijn oeuvre lijkt zelf ook wat op een huis, vol deurtjes die nergens heen leiden en met trappen die eindeloos omhooggaan. Daarom hebben we die bedacht, Maison Maeterlinck. Zo wordt het een immobiel theater én een immobiliëntheater.’ (lees verder na de video)
Luz vindt Maeterlincks oeuvre zo aantrekkelijk omdat het bulkt van de ‘onmogelijke claims’. Zo meende de Gentenaar dat het verboden zou moeten zijn voor een acteur om een rol op de scène te spelen. ‘Want van zodra een acteur Hamlet speelt, “vermoordt” hij de Hamlet die de lezer in zijn gedachten geconstrueerd heeft’, parafraseert Luz zijn inspiratiebron. ‘Eigenlijk zegt Maeterlinck dus dat er geen mensen op het podium mogen staan. Dat is alsof je wolken in de lucht zou verbieden. Het is onmogelijk, en ik ben benieuwd naar wat het zou kunnen betekenen. Want uiteindelijk stelt het de vraag naar ons menszijn. Als de hele wereld een schouwtoneel is en Maeterlinck zegt dat er geen mensen op de bühne mogen staan, wat doen wij dan op deze aarde?’
Voor deze productie zet Luz slechts één acteur in. Daartegenover staan wel vier muzikanten. Muzikaliteit is dan ook een van de rode draden in zijn oeuvre. Wanneer we naar de reden daarvoor vragen, beginnen de klokken van de Sint-Baafskathedraal te luiden. ‘Dat is nu precies wat ik bedoel’, zegt hij lachend. ‘Muziek komt vaak op momenten dat je niet weet wat te zeggen. Waarom ze in al mijn producties zo’n belangrijke rol speelt, weet ik niet. Wat ik wel weet, is dat muziek ons helpt om gebieden te verkennen die we anders niet zouden kunnen verkennen.’ (lees verder na de quote)
"Ik word liever een tovenaar genoemd dan een fraudeur"Thom Luz
Maeterlinck was als symbolist evenzeer geïnteresseerd in die schijnbaar onverkenbare gebieden. ‘Zijn werk is bijna magisch’, zegt Luz. Dat is ook een omschrijving die bij zijn eigen praktijk past. De pers noemt hem al eens een ‘theatertovenaar’, een onofficiële titel waar hij wel om kan lachen: ‘Ik word liever een tovenaar genoemd dan een fraudeur. Magie draait om de onverwachte combinatie van symbolen. Ik vind het vooral interessant wanneer het theater via dat onverwachte iets kan veranderen in de manier waarop ik naar de wereld kijk. Er wordt tegenwoordig vaak gedebatteerd over wat theater is, kan of zou moeten zijn. Maeterlinck geeft ons een prachtig antwoord: hij herinnert ons eraan dat theater altijd nutteloos is en dat de waardevolste dingen in het leven de meest nutteloze zijn. Ik vind dat heel inspirerend.’
© Jens Dewulf